Dodatkowe informacje

Genetyka chomików cz.1 :




    Chomiki syryjskie jak i gatunki karłowate spotkać można w chwili obecnej w wielu różnych odmianach kolorystycznych futra. Również długości futra spotykamy różne. W naturze jednak chomiki przyjęły jedno ubarwienie – zwane także naturalnym, lub dzikim. Są prawie wszystkie krótkowłose. Stało się tak dlatego, że zwierzęta o innym kolorze futra (które przeszły przypadkową mutację genów) straciły swoje ubarwienie maskujące. W związku z tym stały się łatwiejszym łupem dla drapieżników i spowodowało to ich szybkie wymieranie.

W hodowli natomiast specjalnie oddziela się różnobarwne zwierzęta, i hoduje tak aby uzyskać jak najwięcej mutacji genów, prowadzących do powstawania kolejnych barw futra. Jednakże dziedziczenie genów nie ogranicza się tylko do futra. Dziedziczone są również inne właściwości, których możemy nawet nie widzieć gołym okiem. Także niektóre choroby, czy szkodliwe geny, są dziedziczone, co prowadzi do skrócenia życia gryzonia, jak również powstawania innych szkód.

Standardy

Genetyka chomików oparta jest o dwa standardy – szwedzki i angielski. Szwedzki system nazewnictwa podaje więcej różnorodnych barw futra, są one czasem inaczej nazwane, i inaczej systematyzowane. Szwedzki system oparty jest na barwach podstawowych, oraz barwach mieszanych. Angielski natomiast na barwach Agouti i Self. Chomiki można podzielić ze względu na fenotyp, lub genotyp. Poniżej podana jest systematyka podzielona na genotypy.

Podstawy dziedziczenia

W każdej komórce ciała znajduje się ściśle określona liczba par chromosomów. Połowa chromosomów pochodzi od matki, połowa zaś od ojca. Tam zapisane są wszystkie genetyczne informacje. Tylko nasienie samców oraz komórki jajowe samic nie zawierają par chromosomów. Zawierają wyjątkowo pojedyncze chromosomy, parujące się w etapie zapłodnienia. Dlatego też każdy potomek dziedziczy część chromosomów od ojca i część od matki. Nowa para chromosomów zawiera geny, czyli dokładny zapis informacji jak ma powstać nowe życie. Geny dziedziczone podzielić można na dwie grupy. Grupa pierwsza, to geny tak zwane dominujące, czyli te, które widzimy. Piszemy je z dużej litery. Druga grupa to geny recesywne. Genów tych nie widać „gołym okiem”, jednakże są one dziedziczone, a co za tym idzie mogą ujawnić się w pokoleniach późniejszych. Takie geny pisze się z litery małej. Dla przykładu: gen krótkowłosy jest dziedziczony dominująco, natomiast futro długie jest genem recesywnym. Jeśli przyjmiemy, że chomik krótkowłosy ma dwa dominujące geny odpowiedzialne za krótkie włosy (przykładowe oznaczenie – KK), a chomik długowłosy ma dwa recesywne geny odpowiedzialne za długie włosy (oznaczamy to dd), to po sparowaniu wszystkie młodo narodzone chomiki w pierwszym pokoleniu będą krótkowłose. Odziedziczą one jeden gen od rodzica krótkowłosego (K) i jeden gen od rodzica długowłosego(d). Ponieważ gen K jest dominujący – wszystkie będą krótkowłose. Będą one nosić jednakże recesywny gen długowłosy. Zostało to przedstawione na szkicu poniżej.

Dopiero po skrzyżowaniu pierwszego pokolenia, i otrzymaniu następnego miotu (drugiego pokolenia) można otrzymać chomika o futrze długowłosym. Oznacza to, że choć skrzyżowane zostały zwierzęta o krótkich włosach, można otrzymać osobnika o obu genach recesywnych, czyli długowłosego. Tak samo dziedziczone są również inne właściwości.
Jeśli więc ktoś chce krzyżować chomiki w celu otrzymania określonej odmiany, musi wiedzieć jakie zwierzęta należy wziąć do hodowli, oraz ile pokoleń trzeba czekać, aby uzyskać konkretny okaz.
Należy jednak pamiętać, że nie tylko jedna cecha jest dziedziczona. Dziedziczonych jest wiele cech, które po nieodpowiednim połączeniu mogą doprowadzić do tego, że chomik urodzi się zupełnie bez futra, bez oczu czy nóżki. Ponadto istnieje zawsze prawdopodobieństwo, że zwierzę będzie miało uszkodzone (zmienione genetycznie) narządy wewnętrzne, jak nerki, układ pokarmowy. Może również dojść do ograniczenia funkcjonowania mózgu, lub zwierzę nie będzie płodne.

Chomik syryjski

Każdy chomik syryjski posiada całą gamę genów, które są odpowiedzialne za właściwości futra. Istnieje 11 genów dla barw podstawowych (wszystkie pozostałe geny powstają przez kombinację genów podstawowych) oraz parę innych odpowiedzialnych za wzrór na futrze, oraz jego długość. Chociaż każdy chomik zawiera kompletny zestaw genów, przyjęło się pisanie tylko tych, które są odpowiedzialne za daną cechę.
Agouti wywodzi się z barw dzikich, i oznacza wszystkie wszystkie kolory futra, które posiadają ciemne pasy na torebkach policzkowych. Drugim wyznacznikiem agouti jest trójkolorowe futro z czarnymi końcówkami włosia. Brzuch jest zazwyczaj kości słoniowej, nie jest biały.

Genotyp chomika syryjskiego

Klasyczne złociste ubarwienie chomika syryjskiego jest zdefiniowane przez czyste niezmutowane geny (przez mutacje powstały wszystkie inne kolory). Dlatego geny złocistego chomika syryjskiego są oznaczone ++. Pełny kod genetyczcny „czystego” złotego chomika syryjskiego jest następujący: AA BB baba CC DgDg dsds EE HrHr LL lglg PP RdRd RuRu RxRx SS sasa sgsg toto uu whwh.

Allel a (recesywny) odpowiada za futro z dużą ilością barwnika (dziko ubarwiony syryjek ma A)
Allel b (recesywny) odpowiada za kolor rdzawy (dziko ubarwiony syryjek ma B).
Allel Ba (dominujący) odpowiada za biały pas na futrze (dziko ubarwiony syryjek ma ba).
Allel cd (recesywny) odpowiada za ciemne uszy (dziko ubarwiony syryjek ma C).
Allel dg (recesywny) odpowiada za kolor ciemnoszary(dziko ubarwiony syryjek ma Dg).
Allel Ds (dominujący) odpowiada za futro łaciate (dziko ubarwiony syryjek ma ds).
Allel e (recesywny) odpowiada za futro kremowe (dziko ubarwiony syryjek ma E).
Allel hr (recesywny) odpowiada za brak futra (dziko ubarwiony syryjek ma Hr).
Allel l (recesywny) odpowiada za futro długowłose (dziko ubarwiony syryjek ma L).
Allel Lg (dominujący) odpowiada za futro jasnoszare (dziko ubarwiony syryjek ma lg).
Allel p (recesywny) odpowiada za futro cynamonowe (dziko ubarwiony syryjek ma P).
Allel rd (recesywny) odpowiada za białe futro i brzuch oraz nakrapiany pyszczek i tył ciała (dziko ubarwiony syryjek ma Rd).
Allel ru (recesywny) odpowiada za rubinowe oczy (dziko ubarwiony syryjek ma Ru).
Allel rx (recesywny) odpowiada za futro rex (dziko ubarwiony syryjek ma Rx).
Allel s (recesywny) odpowiada za futro łaciate, ale z brzuchem w łatki (dziko ubarwiony syryjek ma S).
Allel Sa (dominujący) odpowiada za futro satynowe (dziko ubarwiony syryjek ma sa).
Allel Sg (dominujący) odpowiada za futro srebrnoszare (dziko ubarwiony syryjek ma sg).
Allel To (dominujący) odpowiada za futro żółte ciemno nakrapiane (dziko ubarwiony syryjek ma to).
Allel U (dominujący) odpowiada za futro ciemne – nie jest do końca poznany (dziko ubarwiony syryjek ma u).
Allel Wh (dominujący) odpowiada za białe futro łącznie z brzuchem (dziko ubarwiony syryjek ma wh)

Genetyka chomików cz.2 :

     Chomiki syryjskie jak i gatunki karłowate spotkać można w chwili obecnej w wielu różnych odmianach kolorystycznych futra. Również długości futra spotykamy różne. W naturze jednak chomiki przyjęły jedno ubarwienie – zwane także naturalnym, lub dzikim. Są prawie wszystkie krótkowłose. Stało się tak dlatego, że zwierzęta o innym kolorze futra (które przeszły przypadkową mutację genów) straciły swoje ubarwienie maskujące. W związku z tym stały się łatwiejszym łupem dla drapieżników i spowodowało to ich szybkie wymieranie.

› Geny chomika syryjskiego określające barwę futra:
- jest to 11 genów odpowiedzialnych za 11 barw podstawowych

Oznaczenie międzynarodowe	Oznaczenie polskie	Kod genu	Dodatkowe informacje
Golden	naturalny/dziki	++	Agouti
dark grey	ciemnoszary	dgdg	Agouti
silver grey	srebrnoszary	SgSg (hom); Sgsg (het)
light grey	jasnoszary	Lglg
cinnamon	cynamonowy	pp	Agouti, czerwone oczy
Rust	rdzawy	bb	Agouti
Yellow	żółty	♀: ToTo ♂: ToY	Agouti, samce mają tylko jeden allel na chromosomie X
Black	czarny	aa	Self
black eyed cream	kremowy z czarnymi oczyma	ee	Self
umbrous	mocno przyciemniany	U_	przyciemnia barwy
extreme dilute	częściowy albinos	c(e)c(e)	pojaśnia barwy
dark eared white	biały z czarnymi uszami	c(d)c(d)	czerwone oczy

Z barw podstawowych powstały wszystkie inne odmiany:

Oznaczenie międzynarodowe	Oznaczenie polskie	Kod genu	Dodatkowe informacje
red eyed cream	kremowy z czerwonymi oczami	eepp	self
ruby eyed cream	kremowy z rubinowymi oczami	eeruru	self
black eyed ivory	koloru kości słoniowej z czarnymi oczami	ee Lglg eeSgsg eedgdg	self
red eyed ivory	koloru kości słoniowej z czerwonymi oczami	eeLglgpp e eedgdgpp	self
dove	gołębi szary	aapp	czerwone oczy
silver dove	srebrny gołębi	aappSgsg	czerwone oczy
dove umbrous	przyciemniany gołębi	aappU_	czerwone oczy
beige	beżowy	bbdgdg
beige umbrous	przyciemniany beżowy	bbdgdgU_
caramel	karmelowy	eebb
golden umbrous	przyciemniany złocisty	++U_
light grey ubrous	przyciemniany jasnoszary	LglgU_
brown eared silver grey	srebrnoszary z brązowymi uszami	bbSgSg bbSgsg
red eyed silver grey	srebrnoszary z czerwonymi oczami	ppSgSg ppSgsg
silver grey umbrous	przyciemniany srebrnoszary	SgSgU_
dark grey umbrous	przyciemniany jasnoszary	dgdgU_
blonde	blond	Lglgpp	czerwone oczy
black eyed blonde	blond z czarnymi oczami	bbLglg
blonde umbrous	przyciemniany blond	LglgppU_	czerwone oczy
black eyed blonde umbrous	przyciemniany blond z czarnymi oczami	bbLglgU_
blonde (silver grey variant)	blond odmiana jasnoszara	ppSgSg ppSgsg	czerwone oczy
champagne	koloru szampana	aabbpp	czerwone oczy
champagne umbrous	koloru przyciemnianego szampana	aabbppU_	czerwone oczy
honey	koloru miodu	♀: ppToTo ♂: ppToY	czerwone oczy
honey black	koloru czarny miód	♀: bbToTo ♂: bbToY
honey umbrous	koloru przyciemnianego miodu	♀: ppToToU_ ♂: ppToYU_
black eyed honey umbrous	koloru przyciemnianego miodu z czarnymi oczami	♀: bbToToU_ ♂: bbToYU_
yellow umbrous	żółty przyciemniany	♀: ToToU_ ♂: ToYU_
yellow black	żółtoczarny	♀: aaToTo ♂: aaToY
yellow black umbrous	przyciemniany żółto-czarny	♀: aaToToU_ ♂: aaToYU_
cinnamon umbrous	przyciemniany cynamonowy	ppU_	czerwone oczy
rust umbrous	przyciemniany rdzawy	bbU_
sable	koloru sobola	eeU_	przyciemniany kremowy, obwódki koło oczu
sable (chocolate variant) / chocolate sable	koloru sobola (odmiana czekoladowa) / koloru czekoladowego sobola	bbeeU_	obwódki koło oczu
sable (silver grey variant) / silver sable	koloru sobola (odmiana srebrnoszara) / koloru srebrnoszarego sobola	bbeeU_	obwódki koło oczu
sable (light grey variant) / light grey sable	koloru sobola (odmiana jasnoszara) / koloru jasnoszarego sobola	eeLglgU_	obwódki koło oczu
sable (dark grey variant) / dark grey sable	koloru sobola (odmiana ciemnoszara) / koloru ciemnoszarego sobola	dgdgeeU_	obwódki koło oczu
copper	miedziany	bbeeppU_	self
chocolate	czekoladowy, brązowoczekoladowy	aabb	self
chocolate black	czarnoczekoladowy	aabb
chocolate black umbrous	przyciemniany czarnoczekoladowy	aabbU_
black umbrous	przyciemniany czarny	aaU_
dingy black	jaśniejszy czarny, przybrudzony czarny	aaSgSg	jak srebrnoczarny
dingy black umbrous	przyciemniany jaśniejszy czarny	aaSgSgU_
lilac	liliowy	dgdgpp
mink	koloru norki	eeppU_	jak kremowy przyciemniany, obwódki dookoła oczu
blue mink	koloru niebieskiej norki	dgdgeeppU_
lilac pearl	perłowy liliowy	♀: dgdgppToTo ♂: dgdgppToY
lilac pearl umbrous	przyciemniany perłowy liliowy	♀: dgdgppToToU_ ♂: dgdgppToYU_
smoke pearl	„zadymiony” perłowoszary	♀: dgdgToTo ♂: dgdgToY
smoke pearl umbrous	przyciemniany „zadymiony” perłowoszary	♀: dgdgToToU_ ♂: dgdgToYU_
silver pearl	perłowy srebrny	♀: SgSgToTo ♂: SgSgToY
silver pearl brown	brązowosrebrny perłowy	♀: bbSgSgToTo ♂: bbSgSgToY
black pearl	czarny perłowy	♀: aadgdgToTo ♂: aadgdgToY
silver honey	srebrzysty miodowy
silver mink	koloru srebrzystej norki
silver mink brown	koloru brązowosrebrzystej norki	eebbppSgSgU_
silver chocolate	srebrnoczekoladowy	aabbSgSg
silver black	srebrnoczarny	aaSgSg	jak przybrudzony czarny
dark eared white	biały z ciemnymi uszami	cdcd bbcdcd	czerwone oczy, albinos
flesh eared white	biały z uszami koloru mięsa	cdcdpp	albinos
	biały	bbeeSgSg
	biały z czerwonymi oczami	eeSgSgpp
black eyed white	biały z czarnymi oczami	eeSgSg eeDsds eeWhwh	self
extreme dilute		cece

Genetyka chomików cz.3 :

   Gatunki karłowate spotkać można w chwili obecnej w wielu różnych odmianach kolorystycznych futra. Również długości futra spotykamy różne. W naturze jednak chomiki przyjęły jedno ubarwienie – zwane także naturalnym, lub dzikim. Są prawie wszystkie krótkowłose. Stało się tak dlatego, że zwierzęta o innym kolorze futra (które przeszły przypadkową mutację genów) straciły swoje ubarwienie maskujące. W związku z tym stały się łatwiejszym łupem dla drapieżników i spowodowało to ich szybkie wymieranie.

Komórka, jako podstawowy element budowy ustroju zwierzęcego posiada określone ilości chromosomów. Chomiki dżungarskie w swych komórkach mają 28, parzystych i ułożonych parami chromosomów. Zarówno parzystość jak i sparowanie chromosomów stanowi warunek do posiadania przez komórkę jajową i nasienie po połowie z ich łącznej liczby. Analogicznie chomiki dżungarskie dziedziczą 14 chromosomów od samca i 14 od samicy. Bowiem dziedziczny nie jest gen rodziców zwierzęcia, lecz cały chromosom.

Sam chromosom jest długą nicią podzieloną przegródkami na kawałki. Pojedynczy kawałek nazwany jest chromatydą. W jednej chromatydzie znajduje się jeden gen, czyli krótki kawałek odcinka DNA, decydujący o określonych właściwościach, np. typie sierści chomika. Podczas połączenia komórki jajowej z nasieniem mogą pojawić się nowe kombinacje genów, ponieważ zachodzi wymiana kawałkami chromosomów. Taki proces, to nic innego jak rekombinacja genetyczna. Geny znajdujące się obok siebie pozostają nadal na swoich miejscach i nazwane są genami parowymi, czyli allelami. Rozdzielenie genów parowych jest tak samo rzadkie jak mutacja.

Niekiedy zdarza się, że przy dzieleniu komórki jeden z genów kopiuje się nieprawidłowo. Zjawisko to jest właśnie zwane mutacją. Mutacje często doprowadzają do nieodpowiedniego funkcjonowania, lub także śmierci komórki. Czasami jednak mogą doprowadzić do lepszych właściwości lub widocznych różnic, takich jak np. dłuższa sierść. Mutacje zachodzą bardzo rzadko. Mimo tego faktu u większości zwierząt występuje „gen przodków” związany ściśle z ochroną umaszczenia ich futra. Przykładowo, gdy zwierze określonego gatunku przemieszcza się na terytorium o całkiem odmiennych warunkach, niż te w których dotychczas żyło – dzięki mutacji może ono otrzymać takie ubarwienie, które zagwarantuje mu mniejszą widoczność jego postaci dla drapieżców. Mutacje mogą dziedziczyć się dominująco lub recesywnie. Dominacja oznacza, że gen jest dominujący, nadrzędny. Jest on widoczny nawet, kiedy obecny jest tylko jeden taki gen. Recesywność oznacza gen podporządkowany, podrzędny. Jeśli obecny jest tylko jeden taki gen, to nie jest on widoczny. Podczas dziedziczenia dwóch jednakowych recesywnych genów, oba są widoczne.

Homozygota oznacza, że chromosomowa para w jednakowej chromatydzie posiada jednakowy gen ( lub oba geny są dominujace, bądź recesywne). Heterozygota oznacza, że chromosomowa para w jednakowej chromatydzie posiada różne geny – dominujący i recesywny.

By lepiej przekazać i określić mutacje dziedziczonych kolorów futra przyjęto litery, którymi oznaczono geny odpowiedzialne za odmiany kolorystyczne futer. Zaś dla ukazania określonego kolorytu wprowadzono również kombinację liter. Mianowicie – „aa” jako kod oznacza gen barwy czarnej, a „Pepe” perłowy. Tak jak już było wspomniane w poprzednim artykule – gen recesywny oznaczony został małymi literami, zaś dominujący dużymi. Gen warunkujący czarną barwę futra jest genem recesywnym, więc piszemy go małą literką. Kod genów zwierząt posiadających jeden gen barwy czarnej i jeden gen odpowiedzialny za inny kolor futra będzie zaznaczony jako ” Aa”. Są to zwierzęta o futrze nieczarnym. Kolejno, jeżeli zwierze nie posiada ani jednego genu czarnego, to ich kod genetyczny będzie przedstawiony jako „AA”. Dość często zdarza się, że litery genów, które zwierzęta nie posiadają, nie zostają zapisywane. Przykładowo kod AAbbDDpp często jest zapisywany jako bbpp, gdyż zarówno AA, jak i DD zostają pominięte, gdyż zwierzęta ich nie noszą.

Jak już wiemy, w zależności od sposobu określenia barw futer, stworzono tablicę, w której zamieszczono kody genów osobników rodzicielskich. Przy ich znajomości można wypisać kombinację genów i określeń, za które barwy futra są one odpowiedzialne.

Jeżeli skrzyżujemy ze sobą chomika dżungarskiego o naturalnej barwie futra, u którego nie występuje gen warunkujący jego czarny kolor, z dżungarkiem o czarnym futrze : AA x aa, w pierwszym pokoleniu F1 otrzymamy wyłącznie potomstwo o naturalnej barwie futra, noszące gen koloru czarnego ( AA x aa daje nam 100% Aa). Następnie w pokoleniu drugim F2 nosiciele genu warunkującego barwę czarną połączeni z drugimi nosicielami tego genu ( Aa x Aa) dadzą nam 75% potomstwa o naturalnej barwie futra, oraz 25% barwy czarnej. Czyli Aa x Aa = 25% AA, 50% Aa i 25% aa.

Dla oznaczenia genów chomików karłowatych, a więc m.in. dżungarskich wprowadzono następujące kody, których geny ulegając zmianie utworzyły nowe odmiany kolorystyczne.

Kod genu	Oznaczenie polskie	Sposób dziedziczenia	Dodatkowe informacje
AA	naturalny/dziki	dominujący	odmiana podstawowa
dd	szafirowy	recesywny	odmiana podstawowa
Pepe	perłowy	dominujący	mutacja w homozygotowej formie (PePe) jest śmiertelna
aa	czarny	recesywny	nie jest śmiertelna
bb	brązowy/Argente	recesywny	czarne oczy
cc	albino	recesywny	nie jest śmiertelna
pp	żółty/Argente	recesywny	czerwone oczy, nie jest śmiertelna
sasa	satynowy	recesywny	nie jest śmietelna
PlPl	platynowy	dominujący	nie jest śmiertelna
MeMe, Meme	Merle	dominujący	nie jest śmiertelna, łaty na futrze, można łączyć z szafirowym, mandarin oraz beżowym
rxrx	rex	recesywny	nie jest śmiertelna
Mama	Mandarin	dominujący	mutacja w homozygotowej formie śmiertelna
ddpp	żółto-szafirowy (fioletowy)	recesywny	czerwone oczy
aadd	szafirowy rosyjski	recesywny	ciemnoszare futro
ddPepe	perłoso-szafirowy	recesywny	mutacja w homozygotowej formie (ddPePe) jest śmiertelna
ppPepe	perłowo-żółty	recesywny	czerwone oczy
ddMama	karmelowy	recesywny	mutacja w homozygotowej formie (ddMaMa)śmiertelna
MamaPepe	perłowy Mandarin	dominujący	prawdopodobnie forma letalna, pomarańczowy pas na plecach
ddMamaPepe	karmelowo-perłowy	recesywny	mutacja w homozygotowej formie (ddMaMaPepe) śmiertelna
Mimi	łaciaty	dominujący	mutacja w homozygotowej formie (MiMi) śmiertelna, hybryda
ddppMama	karmel z czerwonymi oczami	recesywny	czerwone oczy
mm	brązowy	recesywny	„gen moskiewski”, hybryda
ddmm	beżowy, Mushroom	recesywny	prawie niewidoczny pas na grzbiecie, hybryda
ppMama	Mandarin z czerwonymi oczami	recesywny	czerwone oczy, hybryda
aapp	Dove, gołębi	recesywny	łaciaty, hybryda
aamm	czekoladowy	recesywny	kolor ciemnoczekoladowy, hybryda
ddppmm	beżowy blond	recesywny	czerwone oczy, hybryda
ddmmPepe		recesywny	jednokolorowy, jasnobeżowy, ciemnoczerwone oczy, hybryda
aaddmm	liliowy	recesywny	oczy ciemnoczerwone, hybryda
aaddppmm	Champagne	recesywny	łaciaty, hybryda
U_	przyciemnienie	dominujący	gen powodujący przyciemnienie futra
Whwh	imperialny	dominujący	mutacja w homozygotowej formie (WhWh) śmiertelna

Budowa anatomiczna :

Zmysły

Jak prawie każde zwierzę, tak i chomik posiada szereg zmysłów, niektóre lepiej, niektóre gorzej rozwinięte. Chomiki widzą bardzo nieostro, są dalekowidzami. Ich oczy ułożone są po bokach głowy, dlatego ich pole widzenia ma bardzo szeroki zakres (około 110 stopni).
W zamian za niezbyt dobry wzrok posiadają one bardzo dobrze rozwinięty zmysł słuchu. Słyszą nie tylko zakres słyszalny dla ludzi, ale również przedział ponaddźwiękowy. Chomiki składają uszy do snu – kładą je po ciele, co ułatwia im odgrodzenie się od dźwięków świata zewnętrznego.
Chomiki posiadają również rozwinięty zmysł węchu. Jest to najważniejszy zmysł, jakim posługują się te gryzonie. Zaznaczają specjalnym zapachem swój rewir, oraz drogi, które przebywają podczas poszukiwania pokarmu. Dzięki temu potrafią znaleźć drogę powrotną do gniazda. Chomik również swojego właściciela rozpoznaje po zapachu. Dlatego należy uważać z perfumami, nie powinno się także używać zbyt intensywnie pachnącego mydła. Może to doprowadzić do tego, że nawet oswojony chomik nas zaatakuje.
Wąsy czuciowe – chomik posiada wibryssy, dzięki którym może zorientować się w terenie, gdy jest ciemno. Korzystając z wąsów czuciowych gryzoń może uniknąć spotkania z przeszkodami, dzięki nim chomik sprawdza, czy zmieści się w określonym przejściu.

Torebki policzkowe

Chomiki posiadają szereg charakterystycznych cech wyróżniających je spośród innych zwierząt. Pierwszym rzucającym się w oczy elementem budowy chomika są torebki. Do nich chomiki zbierają jedzenie, tam je przez krótki czas przechowują, a następnie transportują do gniazda. Chomik posiada dwie torebki policzkowe bo obu stronach pyszczka. Torebki te są rozszerzeniem otworu gębowego chomików. Są połączone z gardłem, ale w części tylniej odgrodzone są od niego cienką błoną. Skóra znajdująca się naokoło torebek policzkowych jest bardzo rozciągliwa. Chomik potrafi zachomikować w swoich torebkach swoją całą dzienną porcję pożywienia. Dorosłe syryjki są w stanie zgromadzić nawet do 20 gramów, przy czym torebki rozciągają się aż do „talii”.

Gruczoły zapachowe

Chomik syryjski oraz chomik karłowaty chiński posiadają gruczoły zapachowe znajdujące się po obu bokach ciała – czasami są one umieszczone odrobinę wyżej w kierunku kręgosłupa. Pozostałe chomiki karłowate posiadają jeden taki gruczoł – i znajduje się on mniej więcej pośrodku brzucha. Są one zdecydowanie bardziej widoczne u chomików płci męskiej, zwłaszcza po osiągnięciu dojrzałości płciowej. U chomika syryjskiego są one zabarwione na czarno, czasami są słabiej owłosione, lub wcale. Włoski w otoczeniu są krótsze i mogą mieć czarne zabarwienie. Gruczoły zapachowe służą przede wszystkim do oznaczania swojego rewiru. Często zdarza się, że opiekunowie mylą owe gruczoły z różnymi naroślami chorobowymi.

Zęby

Chomiki posiadają z przodu w górnej i dolnej szczęce po dwa siekacze (łącznie cztery), które stale rosną. Nie posiadają one korzeni, dlatego istnieje możliwość ich wypadnięcia. Przednia część siekaczy u tych gryzoni posiada bardzo wysoko zmineralizowane, żółto zabarwione szkliwo. Dolne siekacze u chomika syryjskiego mogą sięgać (w przypadku zdrowej długości) nawet do półtora centymetra, natomiast górne 5 do 7 milimetrów. Oprócz siekaczy gryzoń ten posiada po sześć stałych, nie rosnących zębów na granicy torebek policzkowych. Posiadają one korzenie, i są to zęby na których przy złym odżywianiu może powstać próchnica.

Układ pokarmowy

W paszczy chomika pokarm ulega wstępnemu rozdrobnieniu i nasączeniu śliną. Gryzoń ten posiada bardzo dobrze rozwinięte gruczoły ślinowe znajdujące się w okolicach uszu oraz dolnej szczęki. Z paszczy pokarm zostaje przeniesiony do przełyku, a stamtąd do żołądka. Żołądek naszego pupila składa się z dwóch komór. Pierwsza z nich jest zrogowaciała, i jest jakby przedsionkiem żołądka (przedżołądkiem). Drugą stanowi tak zwany żołądek główny (właściwy) zwany również żołądkiem gruczołowym. Komory rozdzielone są za pomocą silnie umięśnionego przewężenia. W pierwszej komorze pokarm zostaje bardziej rozdrobniony, oraz ulega rozkładowi dzięki znajdującym się w niej mikroorganizmom. Pokarm zostaje w tej części około jedną godzinę. Dzięki niektórym znajdującym się tu mikroorganizmom może zostać rozłożona celuloza (do niedługich łańcuchów kwasów jak octowy, propionowy czy masłowy) – chomiki nie posiadają enzymów ją trawiących. Takie krótkie kwasy organiczne są bardzo wartościowym źródłem energii w układzie przemiany materii. Celuloza, którą chomiki muszą przetrawić pochodzi przede wszystkim ze ścianek komórek roślinnych. Wstępnie rozdrobiony pokarm zostaje przetransportowany do drugiej komory, w której ulega dalszemu rozkładowi – tym razem za pomocą odpowiednich enzymów. Ujście żołądka zamyka się dwunastnicą. Tam znajdują się również przewód żółciowy oraz przewód wyprowadzający trzustki. W dwunastnicy zachodzi trawienie właściwe przy współpracy wydzieliny trzustki i żółci. Za dwunastnicą znajduje się silnie pofałdowane jelito czcze. Od tego odcinka układu rozdrobniony i strawiony pokarm ulega wchłanianiu. Następnym organem układu pokarmowego jest krótkie jelito biodrowe, które przeistacza się w dosyć dużych rozmiarów jelito ślepe. Tu znajdują się różnorakie bakterie, których obecność ma priorytetowe znaczenie w trawieniu pokarmów. Bez nich żaden organizm nie jest w stanie utrzymać się przy życiu. Dalej znajduje się okrężnica w kształcie litery „S”. Przechodzi ona w odbytnicę, w której zachodzi odwadnianie miazgi pokarmowej. Wydzielenie produktów końcowych zawierających azot (powstających podczas przemiany materii) zachodzi dzięki nerkom. Stamtąd przechodzą one moczowodem do pęcherza moczowego.

Schemat przedstawiający narządy wewnętrzne chomika

1. Przełyk – Oesophagus
2. Tchawica – Trachea
3. Węzeł chłonny – Nodus lymphaticus
4. Płuco – Pulmo
5. Pęcherzyk żółciowy – Vesica fellea
6. Trzustka – Pancreas
7. Jelito grube- Intestinum crassum
8. Jelito cienkie – Intestinum tenue
9. Pęcherz moczowy – Vesica urinaria
10. Najądrze – Epidydimis
11. Przyusznica (ślinianka przyuszna)- Glandula parotidea
12. Ślinianka – Glandula
13. Serce – Cor
14. Wątroba – Iecur
15. Przedsionek żołądka – Ventriculus
16. Żołądek właściwy – Ventriculus
17. Śledziona – Lien
18. Jelito ślepe – Cecum
19. Nasieniowód – Ductus deferens
20. Pęcherzyk nasienny – Vesica urinaria
21. Jądro – Testis
22. Prącie – Penis
23. Odbyt – Anus

Schemat przedstawiający szkielet chomika

1. Czaszka – Cranium
2. Oczodół – Orbita
3. Kość nosowa – Os nasale
4. Zęby trzonowe – Dentes premolares
5. Siekacze górne – Dentes incisivi (superior)
6. Siekacze dolne – Dentes incisivi (inferus)
7. Żuchwa – Mandibula
8. Kość ramieniowa – Humerus
9. Palce – Digius (anterior)
10. Staw łokciowy – Articulatio cubiti
11. Mostek – Sternum
12. Palce – Digitus
13. Piszczel – Tibia
14. Kości stępu – Tarsus
15. Strzałka – Fibula
16. Kość udowa – Femur
17. Kość guziczna (ogonowa) – Os coccygis
18. Miednica – Pelvis
19. Rzepka – Patella
20. Kręgi lędźwiowe – Vertebrae lumbales
21. Żebra – Costae
22. Łopatka – Scapula
23. Kręgi szyjne – Vertebrae cervicales

Przepisy prawne cz.1 :

Rozdział 1

Przepisy ogólne

Art. 1.

1. Zwierzę, jako istota żyjąca, zdolna do odczuwania cierpienia, nie jest rzeczą. Człowiek jest mu winien poszanowanie, ochronę i opiekę.

2. W sprawach nie uregulowanych w ustawie do zwierząt stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące rzeczy.

3. Organy administracji publicznej podejmują działania na rzecz ochrony zwierząt, współdziałając w tym zakresie z odpowiednimi instytucjami i organizacjami krajowymi i międzynarodowymi.

Art. 2.

Ustawa reguluje postępowanie ze zwierzętami:

1) domowymi,

2) gospodarskimi,

3) wykorzystywanymi do celów rozrywkowych, widowiskowych, filmowych, sportowych i specjalnych,

4) używanymi do doświadczeń,

5) utrzymywanymi w ogrodach zoologicznych,

6) wolno żyjącymi (dzikimi),

7) obcymi faunie rodzimej.

Art. 3.

W celu realizacji przepisów ustawy właściwe organy administracji rządowej i samorządu terytorialnego współdziałają z samorządem lekarsko-weterynaryjnym, Państwową Inspekcją Weterynaryjną oraz z innymi instytucjami i organizacjami społecznymi, których statutowym celem działania jest ochrona zwierząt.

Art. 4.

Ilekroć w ustawie jest mowa o:

1) doświadczeniu na zwierzęciu – rozumie się przez to wykorzystanie zwierzęcia do celów naukowych lub dydaktycznych, mogące u niego spowodować uszkodzenia ciała lub inne zaburzenia zdrowotne, w tym ból, cierpienie, lęk, z wyjątkiem znakowania zwierząt,

2) humanitarnym traktowaniu zwierząt – rozumie się przez to traktowanie uwzględniające potrzeby zwierzęcia i zapewniające mu opiekę i ochronę,

3) konieczności bezzwłocznego uśmiercenia – rozumie się przez to obiektywny stan rzeczy stwierdzony, w miarę możliwości, przez lekarza weterynarii, polegający na tym, że zwierzę może dalej żyć jedynie cierpiąc i znosząc ból, a moralnym obowiązkiem człowieka staje się skrócenie cierpień zwierzęcia,

4) menażerii objazdowej – rozumie się przez to podmiot gospodarczy prowadzący działalność w zakresie organizowania obwoźnych wystaw zwierząt,

5) metodach alternatywnych w zakresie przeprowadzania doświadczeń – rozumie się przez to nowoczesne metody badawcze, nie wymagające przeprowadzania doświadczeń na żywym zwierzęciu,

6) ogłuszaniu zwierzęcia – rozumie się przez to metodę profesjonalnego całkowitego wyłączenia świadomości zwierzęcia, trwającego aż do jego śmierci,

7) okrutnych metodach w chowie i hodowli zwierząt – rozumie się przez to działania lub zaniechania człowieka prowadzące w sposób oczywisty do zmian patologicznych w organizmie zwierzęcia (somatycznych lub psychicznych), zwłaszcza w postaci skutków znoszenia dotkliwego bólu, przymuszania do określonego zachowania się (uległości) głodem, pragnieniem, działaniem prądu elektrycznego (z wyjątkiem używania pastuchów elektrycznych, treserów oraz urządzeń elektrycznych służących do przepędu zwierząt) bądź innymi zabiegami tego rodzaju, w szczególności karmienie i pojenie zwierząt przemocą,

8) okrutnym traktowaniu – rozumie się przez to wymienione w ustawie przypadki znęcania się nad zwierzętami oraz inne postępowanie właściciela bądź innej osoby, prowadzące do skutków porównywalnych ze skutkami znęcania się,

9) pielęgnacji – rozumie się przez to wszystkie aspekty relacji pomiędzy człowiekiem a zwierzęciem, w szczególności uruchamiane przez człowieka zasoby materialne i niematerialne, aby uzyskać i utrzymać u zwierzęcia stan fizyczny i psychiczny, w którym najlepiej ono znosi warunki bytowania narzucone przez człowieka,

10) przeciążaniu zwierząt – rozumie się przez to zmuszanie do nadmiernego wysiłku energetycznego, nie odpowiadającego możliwościom kondycyjnym zwierzęcia ze względu na jego stan fizyczny i zdrowotny,

11) rażącym zaniedbaniu – rozumie się przez to drastyczne odstępstwo od określonych w ustawie norm postępowania ze zwierzęciem, a w szczególności w zakresie utrzymywania zwierzęcia w stanie zagłodzenia, brudu, nie leczonej choroby, w niewłaściwym pomieszczeniu i nadmiernej ciasnocie,

12) szczególnym okrucieństwie zabijającego zwierzę – rozumie się przez to przedsiębranie przez sprawcę działań charakteryzujących się drastycznością form i metod zadawania śmierci, a zwłaszcza zadawanie śmierci w sposób wyszukany lub powolny, obliczony z premedytacją na zwiększenie rozmiaru cierpień i czasu ich trwania,

13) ubojni – rozumie się przez to każdy zakład pozostający pod państwową kontrolą sanitarną i weterynaryjną, przeznaczony do wykonywania uboju zwierząt,

14) uwięzi – rozumie się przez to wszelkie urządzenia mechaniczne krępujące swobodę ruchów zwierzęcia, w zakresie możliwości przemieszczania się ponad ustalony zakres, jak też niektóre urządzenia do kierowania ruchami zwierzęcia w sposób zamierzony przez człowieka,

15) właściwych warunkach bytowania – rozumie się przez to zapewnienie zwierzęciu możliwości egzystencji, zgodnie z potrzebami danego gatunku, rasy, płci i wieku,

16) zwierzętach bezdomnych – rozumie się przez to zwierzęta domowe lub gospodarskie, które uciekły, zabłąkały się lub zostały porzucone przez człowieka, a nie ma możliwości ustalenia ich właściciela lub innej osoby, pod której opieką trwale dotąd pozostawały,

17) zwierzętach domowych – rozumie się przez to zwierzęta tradycyjnie przebywające wraz z człowiekiem w jego domu lub innym odpowiednim pomieszczeniu, utrzymywane przez człowieka w charakterze jego towarzysza,

18) zwierzętach gospodarskich – rozumie się przez to zwierzęta utrzymywane w celach hodowlanych i produkcyjnych,

19) zwierzętach laboratoryjnych – rozumie się przez to zwierzęta utrzymywane specjalnie w celu wykorzystania w doświadczeniach naukowych, w szczególności myszy, szczury, świnki morskie, chomiki syryjskie (złote), króliki, psy, koty, przepiórki, w miejscach zatwierdzonych lub zarejestrowanych przez odpowiedni organ władzy,

20) zwierzętach wykorzystywanych do celów specjalnych – rozumie się przez to zwierzęta, których profesjonalna tresura oraz używanie odbywa się na podstawie odrębnych przepisów, regulujących szczegółowe zasady działania jednostek Polskich Sił Zbrojnych, Policji, Straży Granicznej i innych formacji podległych Ministrowi Spraw Wewnętrznych i Administracji, służb kontroli celnej, ratownictwa oraz regulujących zasady szkolenia i wykorzystania psów – przewodników osób ociemniałych.

Art. 5.

Każde zwierzę wymaga humanitarnego traktowania.

Art. 6.

1. Nieuzasadnione lub niehumanitarne zabijanie zwierząt oraz znęcanie się nad nimi jest zabronione.
2. Przez znęcanie się nad zwierzętami należy rozumieć zadawanie albo świadome dopuszczanie do zadawania bólu lub cierpień, a w szczególności:

1) umyślne zranienie lub okaleczenie zwierzęcia, nie stanowiące dozwolonego prawem zabiegu lub doświadczenia na zwierzęciu,

2) doświadczenia na zwierzętach powodujące cierpienie, przeprowadzone z naruszeniem przepisów ustawy,

3) umyślne używanie do pracy lub w celach sportowych albo rozrywkowych zwierząt chorych, w tym rannych lub kulawych, albo zmuszanie ich do czynności mogących spowodować ból,

4) bicie zwierząt przedmiotami twardymi i ostrymi lub zaopatrzonymi w urządzenia obliczone na sprawianie specjalnego bólu, bicie po głowie, dolnej części brzucha, dolnych częściach kończyn,

5) przeciążanie zwierząt pociągowych i jucznych ładunkami w oczywisty sposób nie odpowiadającymi ich sile i kondycji lub stanowi dróg lub zmuszanie takich zwierząt do zbyt szybkiego biegu,

6) transport zwierząt, w tym zwierząt hodowlanych, rzeźnych i przewożonych na targowiska, przenoszenie lub przepędzanie zwierząt w sposób powodujący ich zbędne cierpienie i stres,

7) używanie uprzęży, pęt, stelaży, więzów lub innych urządzeń zmuszających zwierzę do przebywania w nienaturalnej pozycji, powodujących zbędny ból, uszkodzenia ciała albo śmierć,

8) dokonywanie na zwierzętach zabiegów i operacji chirurgicznych przez osoby nie posiadające wymaganych uprawnień bądź niezgodnie z zasadami sztuki lekarsko-weterynaryjnej, bez zachowania koniecznej ostrożności i oględności oraz w sposób sprawiający ból, któremu można było zapobiec,

9) złośliwe straszenie lub drażnienie zwierząt,

10) utrzymywanie zwierząt w niewłaściwych warunkach bytowania, w tym utrzymywanie ich w stanie rażącego niechlujstwa oraz w pomieszczeniach albo klatkach uniemożliwiających im zachowanie naturalnej pozycji,

11) porzucanie zwierzęcia, a w szczególności psa lub kota, przez właściciela bądź przez inną osobę, pod której opieką zwierzę pozostaje,

12) stosowanie okrutnych metod w chowie i hodowli zwierząt,

13) przeprowadzanie na zwierzętach testów środków higienicznych i kosmetycznych powodujących cierpienie, jeżeli znane są odpowiednie metody alternatywne.

Art. 7.

1. Zwierzę, które jest rażąco zaniedbywane lub okrutnie traktowane, może być odebrane, czasowo lub na stałe, właścicielowi{ }bądź innej utrzymującej je osobie, na podstawie decyzji wójta (burmistrza, prezydenta miasta) podjętej z urzędu lub na wniosek organu Policji, lekarza weterynarii albo inspektora Towarzystwa Opieki nad Zwierzętami w Polsce lub upoważnionego przedstawiciela innej organizacji społecznej o podobnym statutowym celu działania i przekazane do schroniska dla zwierząt albo pod opiekę innej osoby lub instytucji.

2. Decyzja, o której mowa w ust. 1, podlega natychmiastowemu wykonaniu.

3. W przypadkach nie cierpiących zwłoki, gdy dalsze pozostawanie zwierzęcia u dotychczasowego właściciela lub opiekuna zagraża jego życiu, policjant, a także inspektor Towarzystwa Opieki nad Zwierzętami w Polsce lub upoważniony przedstawiciel innej organizacji społecznej o podobnym statutowym celu działania może odebrać mu zwierzę, zawiadamiając o tym niezwłocznie wójta (burmistrza, prezydenta miasta), celem podjęcia przez ten organ decyzji w przedmiocie odebrania zwierzęcia.

4. W przypadkach, o których mowa w ust. 1 i 3, kosztami transportu, utrzymania i koniecznego leczenia zwierzęcia obciąża się jego dotychczasowego właściciela lub opiekuna.

5. Do należności z tytułu kosztów określonych w ust. 4 stosuje się przepisy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.

6. Jeżeli zwierzę zostało odebrane z powodu rażącego zaniedbywania go lub okrutnego traktowania przez właściciela lub przez inną osobę za przyzwoleniem właściciela, z dniem uprawomocnienia się decyzji o odebraniu wygasa jego prawo własności do tego zwierzęcia i staje się ono własnością gminy. W takim przypadku wójt (burmistrz, prezydent miasta) rozporządza zwierzęciem stosownie do okoliczności, w szczególności oddaje je do schroniska, sprzedaje lub nieodpłatnie przekazuje na własność odpowiedniej osobie albo instytucji.

Art. 8.

1. Programy nauczania i wychowania szkolnego we wszystkich typach szkół powinny uwzględniać problematykę ochrony zwierząt oraz tworzenie szkolnych organizacji przyjaciół zwierząt.

2. Minister Edukacji Narodowej, w porozumieniu z Ministrem Ochrony środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa oraz Ministrem Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej, ustala podstawy programowe nauczania w zakresie problematyki, o której mowa w ust. 1.

3. Minister Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej jest obowiązany do przygotowania programu zmierzającego do upowszechniania znajomości przepisów ustawy wśród rolników.

4. Wojewodowie są obowiązani realizować program, o którym mowa w ust. 3, poprzez ośrodki doradztwa rolniczego.

Przepisy prawne cz.2 :

Rozdział 2

Zwierzęta domowe

Art. 9.

1. Kto utrzymuje zwierzę domowe, ma obowiązek zapewnić mu pomieszczenie chroniące je przed zimnem, upałami i opadami atmosferycznymi, z dostępem do światła dziennego, umożliwiające swobodną zmianę pozycji ciała, odpowiednią karmę i stały dostęp do wody.

2. Uwięź, na której jest trzymane zwierzę, nie może powodować u niego urazów ani cierpień oraz musi mu zapewnić możliwość niezbędnego ruchu.

Art. 10

1. Utrzymywanie psa rasy uznawanej za agresywną wymaga zezwolenia właściwego organu gminy.

2. Wykaz ras psów, o których mowa w ust. 1, oraz warunki wydawania zezwoleń określi, w drodze rozporządzenia, Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji, po zasięgnięciu opinii Związku Kynologicznego w Polsce.

Art. 11

1. Zapewnianie opieki bezdomnym zwierzętom oraz ich wyłapywanie należy do zadań własnych gmin.

2. Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji w porozumieniu z Ministrem Ochrony środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa określi, w drodze rozporządzenia, zasady i warunki wyłapywania bezdomnych zwierząt.

3. Wyłapywanie bezdomnych zwierząt oraz rozstrzyganie o dalszym postępowaniu z nimi może odbywać się wyłącznie na mocy uchwały właściwej rady gminy, podjętej po uzgodnieniu z państwowym lekarzem weterynarii działającym na podstawie odrębnych przepisów oraz po zasięgnięciu opinii upoważnionego przedstawiciela Towarzystwa Opieki nad Zwierzętami w Polsce lub innej organizacji społecznej o podobnym statutowym celu działania.

4. Towarzystwo Opieki nad Zwierzętami w Polsce oraz inne organizacje społeczne o podobnym statutowym celu działania mogą zapewniać bezdomnym zwierzętom opiekę i w tym celu prowadzić schroniska dla zwierząt, w porozumieniu z właściwymi organami samorządu terytorialnego.

Rozdział 3

Zwierzęta gospodarskie

Art. 12

1. Kto utrzymuje zwierzęta gospodarskie jest obowiązany do zapewnienia im opieki i właściwych warunków bytowania.

2. Warunki chowu i hodowli zwierząt nie mogą powodować urazów i uszkodzeń ciała lub innych cierpień.

3. Zabrania się podawania zwierzętom w karmie hormonów wzrostu.

4. Zabrania się tuczu gęsi i kaczek na stłuszczone wątroby.

5. Obsada zwierząt ponad ustalone normy powierzchni dla danego gatunku, wieku i stanu fizjologicznego jest zabroniona.

6. Zabrania się importu zwierząt i produktów zwierzęcych uzyskanych w wyniku chowu lub hodowli z naruszeniem przepisów niniejszej ustawy.

7. Minister Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowe warunki utrzymywania poszczególnych gatunków zwierząt gospodarskich.

Art. 13

1. Wprowadzenie dotychczas nie stosowanej technologii chowu zwierząt wymaga uzyskania zezwolenia Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej, stwierdzającego, że spełnia ona wymogi określone ustawą.

2. Minister Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej określi, w drodze rozporządzenia, warunki, tryb i sposób wydawania zezwolenia, o którym mowa w ust. 1.

Art. 14

1. Sposób i warunki używania zwierząt do pracy nie mogą stwarzać nieuzasadnionego zagrożenia dla ich życia i zdrowia ani zadawać im cierpienia.

2. Zabrania się w szczególności:

2.1 przeciążania zwierząt,

2.2 używania do pracy zwierząt chorych lub niedożywionych,

2.3 używania uprzęży, wędzideł, rzędów wierzchowych, juków, podków, pojazdów lub narzędzi mogących, ze względu na zły stan techniczny lub niewłaściwą konstrukcję, spowodować obrażenia ciała lub śmierć zwierzęcia,

2.4 używania do popędzania zwierząt przedmiotów lub narzędzi, które mogą spowodować okaleczenie zwierzęcia,

2.5 zmuszania do wyczerpującego kłusu lub galopu zwierząt ciągnących ładunek,

2.6 używania do zrywki drewna koni poniżej piątego roku życia.

3. Osoba wykorzystująca zwierzęta do pracy ma obowiązek zapewnić im, w ciągu każdej doby, wypoczynek dla regeneracji sił, właściwy dla danego gatunku.

Rozdział 4

Zwierzęta wykorzystywane do celów rozrywkowych, widowiskowych, filmowych, sportowych i specjalnych

Art. 15

1. Warunki występów, treningów i tresury oraz metody postępowania ze zwierzętami wykorzystywanymi do celów rozrywkowych, widowiskowych, filmowych, sportowych i specjalnych nie mogą zagrażać ich życiu i zdrowiu ani powodować cierpienia.

2. Warunki występów zwierząt, o których mowa w ust. 1, muszą być określone w scenariuszu lub odpowiednim programie, zatwierdzonym przez osobę posiadającą odpowiednie kwalifikacje.

3. Zabrania się stosowania wobec zwierząt farmakologicznych i mechanicznych metod i środków dopingujących.

4. Zwierzęta, o których mowa w ust. 1, powinny mieć zapewniony właściwy wypoczynek. Zabrania się w szczególności wykorzystywania tych zwierząt bezpośrednio po transporcie, bez regeneracji wypoczynkowo-ruchowej.

5. Zwierzętom, o których mowa w ust. 1, należy zapewnić opiekę lekarsko-weterynaryjną.

6. Minister Kultury i Sztuki w porozumieniu z Ministrem Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej określi, w drodze rozporządzenia, sposób i tryb przyznawania uprawnień osobom odpowiedzialnym za przestrzeganie warunków, o których mowa w ust. 2.

Art. 16

Zabrania się wykorzystywania zwierząt w widowiskach i sportach noszących znamiona okrucieństwa, w szczególności zabrania się organizowania walk z udziałem byków, psów, kogutów.

Art. 17

1. Do tresury i pokazów dla celów widowiskowo-rozrywkowych mogą być wykorzystywane tylko zwierzęta urodzone i wychowane w niewoli i tylko takie, którym mogą być zapewnione warunki egzystencji stosowne do potrzeb danego gatunku.

2. Tresura zwierząt dla celów widowiskowo-rozrywkowych i obronnych może być prowadzona tylko przez osobę posiadającą odpowiednie kwalifikacje zawodowe, w sposób nie powodujący cierpienia zwierzęcia.

3. Nie wolno prowadzić tresury zwierząt wyłącznie w celu zwiększenia ich agresywności.

4. Zabrania się zmuszania zwierząt do wykonywania czynności, które powodują ból lub są sprzeczne z ich naturą.

5. Zabrania się działalności menażerii objazdowych.

6. Zabrania się propagowania lub upowszechniania drastycznych scen zabijania, zadawania cierpienia lub innej przemocy, ze strony człowieka, której ofiarami są zwierzęta, chyba że sceny te mają na celu napiętnowanie okrutnego zachowania wobec zwierząt.

7. Do zwierząt, o których mowa w ust. 2, stosuje się odpowiednio przepisy art. 9.

8. Minister Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej w porozumieniu z Ministrem Ochrony środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowe warunki utrzymywania poszczególnych gatunków zwierząt wykorzystywanych do celów rozrywkowych, widowiskowych, filmowych, sportowych i specjalnych.

9. Minister Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej określi, w drodze rozporządzenia, tryb i szczegółowe warunki nadawania uprawnień osobom, o których mowa w ust. 2.

Art. 18

1. Zwierzęta wykorzystywane do celów rozrywkowych, widowiskowych, filmowych, sportowych i specjalnych mogą być przetrzymywane, hodowane i prezentowane jedynie w stadninach, cyrkach lub bazach cyrkowych oraz w miejscach przeznaczonych dla zwierząt wykorzystywanych do celów specjalnych, pod nadzorem państwowej służby weterynaryjnej.

2. Przetrzymywanie, hodowla lub prezentacja zwierząt, o których mowa w ust. 1, musi być wykonywana w sposób gwarantujący bezpieczeństwo ludzi i zwierząt.

Rozdział 5

Zwierzęta w ogrodach zoologicznych

Art. 19

1. W ogrodach zoologicznych utrzymuje się tylko zwierzęta urodzone i wychowane w niewoli, a inne zwierzęta jedynie wtedy, gdy wymaga tego dobro osobnika, populacji lub gatunku oraz cele dydaktyczne.

2. Do ogrodów zoologicznych sprowadza się tylko te zwierzęta, którym ogród zoologiczny może zapewnić warunki egzystencji stosowne do potrzeb danego gatunku.

3. Nie należy doprowadzać do rozmnażania zwierząt, których potomstwu nie zapewni się właściwej egzystencji.

4. Utworzenie nowego ogrodu zoologicznego wymaga uzyskania zezwolenia Ministra Ochrony środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa.

Art. 20

Zabrania się utrzymywania i hodowli poza ogrodami zoologicznymi i właściwymi placówkami naukowymi oraz cyrkami zwierząt drapieżnych i jadowitych groźnych dla życia ludzi bądź zwierząt.

Rozdział 6

Zwierzęta wolno żyjące (dzikie)

Art. 21

Zwierzęta wolno żyjące stanowią dobro ogólnonarodowe i powinny mieć zapewnione warunki rozwoju i swobodnego bytu, z wyjątkiem tych, o których mowa w art. 23 ust. 1.

Art. 22

1. Zabrania się wchodzenia w posiadanie zwierząt wolno żyjących (dzikich) w celu:

1.1 preparowania zwłok zwierzęcych,

2.1 tworzenia kolekcji – bez zezwolenia Ministra Ochrony środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa.

2. Minister Ochrony środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa określi, w drodze rozporządzenia, zasady pozyskiwania zwierząt przez preparatorów i kolekcjonerów, zasady ich kontrolowania oraz warunki, sposób i tryb wydawania zezwolenia, o którym mowa w ust. 1.

Art. 23

1. Zwierzęta, które stanowią zagrożenie dla życia, zdrowia lub gospodarki człowieka, mogą być zwalczane.

2. Ministrowie: Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej, Zdrowia i Opieki Społecznej oraz Ochrony środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa, po zasięgnięciu opinii Państwowej Rady Ochrony Przyrody, Towarzystwa Opieki nad Zwierzętami w Polsce oraz Polskiego Związku Łowieckiego, określą, w drodze rozporządzenia, warunki, czas i sposoby zwalczania zwierząt, o których mowa w ust. 1.

Przepisy prawne cz.3 :

Rozdział 7

Transport zwierząt

Art. 24

1. Transport zwierząt odbywa się środkami do tego celu przystosowanymi i jest prowadzony w odpowiednich warunkach, a w szczególności:

1) zwierzęta muszą być prawidłowo ulokowane, a używane uwięzi nie mogą im krępować leżenia i wstawania w czasie transportu,

2) podłogi pojazdów używanych do transportu powinny mieć odpowiednią nawierzchnię, zapewniającą przyczepność kończyn oraz umożliwiającą utrzymanie higieny,

3) środki transportu zwierząt powinny spełniać warunki utrzymania odpowiedniej temperatury, wentylacji, przestrzeni oraz naturalnej pozycji,

4) w trakcie dłuższego transportu zwierzęta muszą mieć zapewnioną odpowiednio często wodę i karmę oraz odpoczynek,

5) zwierzętom chorym lub rannym zapewnia się niezwłocznie pomoc weterynaryjną,

6) zwierzęta wwożone do kraju oraz wywożone za granicę muszą być wiezione najkrótszą drogą i bez zbędnych postojów, a ich odprawa graniczna odbywa się poza kolejnością.

2. Zabrania się:

1) transportu zwierząt w okresie okołoporodowym oraz młodych zwierząt oddzielonych od matek, niezdolnych do przyjmowania stałych pokarmów,

2) przeładunku zwierząt bez odpowiedniego zabezpieczenia.

3. Zwierzęta padłe oraz zwierzęta nie nadające się do dalszego transportu muszą być usunięte na pierwszym postoju.

4. Odpowiedzialność za nieprzestrzeganie zasad i warunków wykonywania transportu, określonych w ust. 1-3, ponosi przewoźnik.

5. Minister Transportu i Gospodarki Morskiej w porozumieniu z Ministrem Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej oraz Ministrem Ochrony środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowe zasady i warunki transportu zwierząt oraz maksymalny czas transportu dla danego gatunku i przedziału wiekowego zwierząt oraz sposób postępowania ze zwierzętami chorymi oraz padłymi.

Art. 25

Prowadzący pojazd mechaniczny, który potrącił zwierzę, obowiązany jest, w miarę możliwości, do zapewnienia mu stosownej pomocy lub zawiadomienia jednej ze służb, o których mowa w art. 33 ust. 3.

Art. 26

1. Zabrania się przetrzymywania, obrotu oraz przewożenia przez granicę państwa, bez wymaganego zezwolenia, zwierząt, ich części i produktów pochodnych, podlegających ograniczeniom, na podstawie umów międzynarodowych, których Rzeczpospolita Polska jest stroną.

2. Minister Ochrony środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa ustala, w drodze rozporządzenia, wykaz zwierząt, których przetrzymywanie, obrót i przewożenie podlega ograniczeniom oraz określi warunki, tryb i sposób wydawania zezwolenia, o którym mowa w ust. 1.

Rozdział 9

Zabiegi na zwierzętach

Art. 27

1. Zabiegi lekarsko-weterynaryjne na zwierzętach są dopuszczalne dla ratowania ich życia lub zdrowia oraz dla koniecznego ograniczenia populacji i mogą być przeprowadzane wyłącznie przez osoby uprawnione.

2. Zabiegi lekarsko-weterynaryjne i zootechniczne wykonywane na zwierzętach lub inne zabiegi wynikające z technologii produkcji, bądź związanych z nią schorzeń, mogą być wykonywane wyłącznie przez osoby uprawnione, z zachowaniem koniecznej ostrożności i oględności, by ograniczyć cierpienie i stres zwierząt.

3. Zabiegi powodujące ból wykonuje się w znieczuleniu ogólnym albo miejscowym, z wyjątkiem tych zabiegów, które według zasad sztuki weterynaryjnej wykonuje się bez znieczulenia.

Rozdział 9

Procedury doświadczalne z użyciem zwierząt

Art. 28

1. Doświadczenia i testy na zwierzętach są dopuszczalne tylko wtedy, gdy są konieczne do badań naukowych, dydaktyki w szkołach wyższych lub ochrony zdrowia ludzi bądź zwierząt, jeżeli celów tych nie można osiągnąć w inny sposób z powodu braku odpowiednich metod alternatywnych. Osoba, która ma przeprowadzać doświadczenia i testy na zwierzętach, ma obowiązek korzystać z międzynarodowej informacji w danej dziedzinie nauki, by wyeliminować powtarzalność doświadczeń, jeżeli nie są one konieczne.

2. W celu opiniowania doświadczeń i testów, o których mowa w ust. 1, tworzy się Krajową Komisję Etyczną do Spraw Doświadczeń na Zwierzętach, zwaną dalej „Krajową Komisją Etyczną”, oraz lokalne, w szczególności międzyuczelniane lub uczelniane, komisje etyczne do spraw doświadczeń na zwierzętach, zwane dalej „lokalnymi komisjami etycznymi”.

3. Przewodniczący Komitetu Badań Naukowych powołuje Krajową Komisję Etyczną, liczącą 15 członków, w skład której wchodzą przedstawiciele nauk biologicznych, medycznych, weterynaryjnych, humanistycznych oraz przedstawiciele organizacji pozarządowych, których statutowym celem działania jest ochrona zwierząt.

4. Krajowa Komisja Etyczna powołuje lokalne komisje etyczne, liczące od 5 do 15 członków, w skład których wchodzą przedstawiciele nauk biologicznych, medycznych, weterynaryjnych, humanistycznych oraz przedstawiciele organizacji pozarządowych, których statutowym celem działania jest ochrona zwierząt.

5. Krajowa Komisja Etyczna ustala ogólne zasady funkcjonowania lokalnych komisji etycznych i wydawania przez nie opinii o dopuszczalności przeprowadzania doświadczeń i testów na zwierzętach oraz rozpatruje odwołania od opinii lokalnych komisji etycznych. Zezwolenie na prowadzenie badań wydaje kierownik placówki upoważnionej do przeprowadzania doświadczeń i testów na zwierzętach, o której mowa w ust. 8, biorąc pod uwagę w szczególności opinię odpowiedniej komisji etycznej.

6. W obradach Krajowej Komisji Etycznej oraz lokalnych komisji etycznych nie mogą uczestniczyć z prawem głosu osoby, których dotyczy wydawana opinia.

7. Zabrania się przeprowadzania doświadczeń i testów na zwierzętach bez uprzedniego uzyskania pozytywnej opinii lokalnej komisji etycznej.

8. Doświadczenia i testy na zwierzętach mogą być przeprowadzane wyłącznie w wyznaczonych placówkach naukowych szkół wyższych, instytutach naukowo-badawczych, jednostkach Polskiej Akademii Nauk, urzędowych laboratoriach weterynaryjnych oraz placówkach produkujących leki i biopreparaty, przez osoby posiadające odpowiednie kwalifikacje oraz indywidualne zezwolenie wydane przez kierownika właściwej placówki naukowej.

9. Procedura doświadczeń i testów przeprowadzanych na zwierzętach musi być zgodna z opinią lokalnej komisji etycznej, o której mowa w ust. 7, i podlega kontroli.

Art. 29

1. Do doświadczeń i testów należy używać zwierząt umożliwiających uzyskanie celu naukowego lub diagnostycznego, głównie pochodzących z hodowli, o których mowa w ust. 2.

2. Hodowlę zwierząt laboratoryjnych można prowadzić po uzyskaniu zezwolenia Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej.

3. Zwierzęta przetrzymywane w zwierzętarniach muszą mieć zagwarantowane odpowiednie dla gatunku warunki utrzymania, możliwość ruchu, dostateczne zaopatrzenie w karmę i wodę oraz opiekę zapewniającą dobre samopoczucie i zdrowie.

4. Minister Edukacji Narodowej oraz Minister Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej w porozumieniu z ministrami nadzorującymi placówki, o których mowa w art. 28 ust. 8, określą, w drodze rozporządzenia, warunki, jakim powinny odpowiadać hodowle zwierząt laboratoryjnych, oraz warunki, tryb i sposób wydawania zezwolenia, o którym mowa w ust. 2.

Art. 30

1. Doświadczenia powodujące ból lub inne cierpienie należy przeprowadzać w znieczuleniu ogólnym albo miejscowym i tylko raz na tym samym zwierzęciu, chyba że natura doświadczenia wymaga jego powtórzenia. Tylko w wyjątkowych przypadkach, gdy dobro nauki tego wymaga, można dokonać doświadczenia bez znieczulenia.

2. Doświadczenia i prace badawcze, o których mowa w ust. 1, wymagają każdorazowej zgody właściwej lokalnej komisji etycznej.

3. Zwierzę o wyższym rozwoju czynności psychicznych poddane doświadczeniu, zdolne do życia, powinno być leczone i przekazane w miejsce umożliwiające mu dalszą egzystencję.

4. Zwierzę poddane doświadczeniu, w wyniku którego nastąpiła rozległa interwencja chirurgiczna, a natura doświadczenia nie wymaga utrzymania go przy życiu i poddania leczeniu, uśmierca się przed przebudzeniem z narkozy.

Art. 31

Zabrania się:
1) pozbawiania zwierząt używanych do doświadczeń zdolności wydawania głosu,

2) przeprowadzania na zwierzętach testów środków kosmetycznych oraz testów środków higienicznych, jeżeli dostępne są metody alternatywne,

3) przeprowadzania dla celów dydaktycznych doświadczeń na zwierzętach, powodujących ich zbędne cierpienie, jeżeli cel ten można osiągnąć w inny sposób.

Art. 32

Rada Ministrów, w drodze rozporządzenia, określi:
1) wykaz placówek naukowych uprawnionych do przeprowadzania doświadczeń na zwierzętach,

2) szczegółowe zasady powoływania, organizację, działalność oraz finansowanie Krajowej Komisji Etycznej oraz lokalnych komisji etycznych, o których mowa w art. 28 ust. 3 i 4,

3) warunki oraz tryb wydawania i cofania uprawnień do wykonywania doświadczeń na zwierzętach oraz kwalifikacje osób kierujących doświadczeniami,

4) szczegółowe warunki przeprowadzania doświadczeń na zwierzętach oraz sposób i tryb ich kontrolowania,

5) sposób prowadzenia rejestru zwierząt laboratoryjnych oraz dokumentacji doświadczeń na tych zwierzętach,

6) warunki bytowe w hodowlach zwierząt laboratoryjnych i zwierzętarniach.

Rozdział 10

Uśmiercanie zwierząt

Art. 33

1. Uśmiercanie zwierząt może być uzasadnione wyłącznie:

1) potrzebą gospodarczą,

2) względami humanitarnymi,

3) koniecznością sanitarną,

4) nadmierną agresywnością, powodującą bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia ludzkiego,

5) potrzebami nauki, z zastrzeżeniem przepisów rozdziału 9.

2. Jeżeli zachodzą przyczyny, o których mowa w ust. 1 pkt 2-5, zwierzę może być uśmiercone za zgodą właściciela, a w braku jego zgody, na podstawie orzeczenia lekarza weterynarii. Ustalenie właściciela i uzyskanie jego zgody nie dotyczy zwierząt chorych na choroby zwalczane z urzędu.

3. W przypadku konieczności bezzwłocznego uśmiercenia, w celu zakończenia cierpień zwierzęcia, potrzebę jego uśmiercenia stwierdza lekarz weterynarii, inspektor Towarzystwa Opieki nad Zwierzętami w Polsce lub innej organizacji o podobnym statutowym celu działania, funkcjonariusz Policji, straży miejskiej lub gminnej, Straży Granicznej, pracownik Służby Leśnej lub Służby Parków Narodowych, strażnik Państwowej Straży Łowieckiej, strażnik łowiecki lub strażnik Państwowej Straży Rybackiej.

4. W sytuacji, o której mowa w ust. 3, dopuszczalne jest użycie broni palnej przez osobę uprawnioną.

Art. 34

1. Zwierzę kręgowe w ubojni może zostać uśmiercone tylko po uprzednim pozbawieniu świadomości przez osoby posiadające odpowiednie kwalifikacje.

2. Pomieszczenie poczekalni przedubojowej powinno być izolowane akustycznie i oddzielone przegrodą od pomieszczenia przeznaczonego do pozbawiania świadomości. Podobnie powinno być oddzielone pomieszczenie przeznaczone do pozbawiania świadomości od pomieszczeń, w których dokonuje się wykrwawiania oraz dalszych czynności obróbki poubojowej.

3. W uboju domowym zwierzęta kopytne mogą być uśmiercane tylko po uprzednim ich pozbawieniu świadomości przez przyuczonego ubojowca.

4. Zabrania się:

1) uśmiercania zwierząt w okresie okołoporodowym, z wyjątkiem potrzeb badań naukowych,

2) uśmiercania zwierząt kręgowych przy udziale dzieci lub w ich obecności,

3) wytrzewiania (patroszenia), oparzania, zdejmowania skóry, wędzenia i oddzielania części zwierząt stałocieplnych, przed ustaniem odruchów oddechowych i mięśniowych.

5. Wymogów określonych w ust. 1 i 3 nie stosuje się przy poddawaniu zwierząt szczególnym sposobom uboju przewidzianym przez obrządki religijne.

6. Minister Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej określi, w drodze rozporządzenia, kwalifikacje osób uprawnionych do zawodowego uboju, dopuszczalne metody uśmiercania zwierząt stosownie do gatunku oraz organy uprawnione do kontroli działalności osób, które zawodowo trudnią się ubojem zwierząt lub dokonują uboju w ramach działalności hodowlanej bądź gospodarczej.

Przepisy Prawne cz.4 :

Rozdział 11

Przepisy karne

Art. 35

1. Kto zabija zwierzę z naruszeniem przepisów art. 6 ust. 1, art. 33 lub art. 34 ust. 1-4 albo znęca się nad nim w sposób określony w art. 6 ust. 2, podlega karze pozbawienia wolności do roku, ograniczenia wolności albo grzywny.

2. Jeżeli sprawca czynu określonego w ust. 1 działa ze szczególnym okrucieństwem, podlega karze pozbawienia wolności do lat 2, ograniczenia wolności albo grzywny.

3. W razie skazania za przestępstwo określone w ust. 1, sąd może orzec przepadek zwierzęcia, a w razie skazania za przestępstwo określone w ust. 2, sąd orzeka przepadek zwierzęcia – jeżeli sprawca jest jego właścicielem.

4. W razie skazania za przestępstwo określone w ust. 1 lub 2, sąd może orzec wobec sprawcy zakaz wykonywania określonego zawodu, prowadzenia określonej działalności lub wykonywania czynności wymagających zezwolenia, które są związane z wykorzystywaniem zwierząt lub oddziaływaniem na nie, a także może orzec przepadek narzędzi lub przedmiotów służących do popełnienia przestępstwa oraz przedmiotów pochodzących z przestępstwa.

5. W razie skazania za przestępstwo określone w ust. 1 lub 2, sąd może orzec nawiązkę w wysokości od 25 zł do 2500 zł na rzecz Towarzystwa Opieki nad Zwierzętami w Polsce albo na inny cel związany z ochroną zwierząt, wskazany przez sąd.

Art. 36

1. Kto narusza zakaz, o którym mowa w art. 20, podlega karze pozbawienia wolności do roku, ograniczenia wolności albo grzywny.

2. Kto narusza zakaz, o którym mowa w art. 26 ust. 1, podlega karze pozbawienia wolności do roku, ograniczenia wolności albo grzywny.

3. W razie skazania za przestępstwo określone w ust. 2, sąd może orzec:

1) przepadek narzędzi lub przedmiotów służących do popełnienia przestępstwa oraz przedmiotów pochodzących z przestępstwa,

2) przepadek albo odesłanie zwierzęcia do państwa eksportującego na koszt właściciela.

4. W razie skazania za przestępstwo określone w ust. 2, sąd może orzec nawiązkę w wysokości od 25 zł do 2500 zł na rzecz Towarzystwa Opieki nad Zwierzętami w Polsce albo na inny cel związany z ochroną zwierząt, wskazany przez sąd.

Art. 37

1. Kto narusza nakazy albo zakazy określone w art. 9, art. 12 ust. 1-6, art. 13 ust. 1, art. 14, art. 15 ust. 1-5, art. 16, art. 17 ust. 1-7, art. 18, art. 19, art. 22 ust. 1, art. 24 ust. 1-3, art. 25, art. 27, art. 28 ust. 1 i 7-9, art. 29 ust. 1-3, art. 30 i w art. 31, podlega karze aresztu albo grzywny.

2. Usiłowanie, podżeganie i pomocnictwo do czynu określonego w ust. 1 jest karalne.

3. W razie ukarania za wykroczenie, o którym mowa w ust. 1, można orzec przepadek narzędzi lub przedmiotów służących do popełnienia wykroczenia oraz przedmiotów z niego pochodzących, jak również można orzec przepadek zwierzęcia.

4. W razie popełnienia wykroczenia, o którym mowa w ust. 1, można orzec nawiązkę w wysokości do 1 000 zł na rzecz Towarzystwa Opieki nad Zwierzętami w Polsce albo na inny cel związany z ochroną zwierząt.

Art. 38

Minister Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej w porozumieniu z Ministrem Ochrony środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa oraz Ministrem Sprawiedliwości określi, w drodze rozporządzenia, tryb i zasady wykonania orzeczenia o przepadku zwierzęcia.

Art. 39

1. W sprawach o przestępstwa określone w art. 35 ust. 1 i 2, jeżeli nie działa pokrzywdzony, prawa pokrzywdzonego może wykonywać Towarzystwo Opieki nad Zwierzętami w Polsce oraz inne organizacje społeczne, których statutowym celem działania jest ochrona zwierząt.

2. Rada Ministrów określi, w drodze rozporządzenia, organizacje społeczne, których statutowym celem jest ochrona zwierząt, uprawnione do działania określonego w ust. 1.

Art. 40

Towarzystwo Opieki nad Zwierzętami w Polsce oraz inne organizacje społeczne, których statutowym celem działania jest ochrona zwierząt, mogą współdziałać z właściwymi instytucjami państwowymi i samorządowymi w ujawnianiu oraz ściganiu przestępstw i wykroczeń określonych w ustawie.

Rozdział 12

Zmiany w przepisach obowiązujących, przepisy przejściowe i końcowe

Art. 41

W ustawie z dnia 20 maja 1971 r. Kodeks wykroczeń (Dz.U. Nr 12, poz. 114, z 1981 r. Nr 24, poz. 124, z 1982 r. Nr 16, poz. 125, z 1983 r. Nr 6, poz. 35 i Nr 44, poz. 203, z 1984 r. Nr 54, poz. 275, z 1985 r. Nr 14, poz. 60 i Nr 23, poz. 100, z 1986 r. Nr 39, poz. 193, z 1988 r. Nr 20, poz. 135 i Nr 41, poz. 324, z 1989 r. Nr 34, poz. 180, z 1990 r. Nr 51, poz. 297, Nr 72, poz. 422 i Nr 86, poz. 504, z 1991 r. Nr 75, poz. 332 i Nr 91, poz. 408, z 1992 r. Nr 24, poz. 101, z 1994 r. Nr 123, poz. 600, z 1995 r. Nr 6, poz. 29 i Nr 60, poz. 310 oraz z 1997 r. Nr 54, poz. 349, Nr 60, poz. 369, Nr 85, poz. 539, Nr 98, poz. 602, Nr 104, poz. 661 i Nr 106, poz. 677) skreśla się art. 62.

Art. 42

Do czasu wydania przepisów wykonawczych do ustawy, nie dłużej jednak niż przez okres 12 miesięcy od dnia jej wejścia w życie, stosuje się odpowiednio przepisy dotychczasowe, jeżeli nie są sprzeczne z ustawą.

Art. 43

Traci moc rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 22 marca 1928 r. o ochronie zwierząt (Dz.U. z 1932 r. Nr 42, poz. 417, z 1969 r. Nr 13, poz. 95, z 1971 r. Nr 12, poz. 115 i z 1997 r. Nr 88, poz. 554).

Art. 44

> Ustawa wchodzi w życie po upływie 30 dni od dnia ogłoszenia, z tym że przepis art. 12 ust. 4 oraz art. 34 ust. 3 w zakresie wykonywania uboju przez przyuczonego ubojowca wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 1999 r.